Informatie en achtergrond theorieën over Familie- en organisatieopstellingen
“Als het leven achterwaarts wordt begrepen dan kan het voorwaarts geleefd worden.”
Informatie ”Systemisch werk” en Opstellingen voor familie, relatie en werk
Opstellingen zijn een bijzonder instrument waarmee verborgen dynamieken (bewegingen)) van een organisatie of persoon aan het licht kunnen worden gebracht. Dynamieken die hun werk doen vanuit een laag die ver buiten het bereik van ons bewustzijn gaat. Deze dynamieken houden vaak verband met persoonlijke of organisatorische verstrikkingen die jou als persoon of een organisatie ongewenst op zijn of haar plek houden. Opstellingen kunnen hierbij oplossen, verhelderen en een nieuwe beweging in gang zetten.
Voor wie?
Particulieren: Voor iedereen die met andere ogen wil kijken naar eigen levensthema’s. Opstellingen kunnen verhelderende en bevrijdende inzichten geven voor mensen die met vragen zitten over relaties met een partner, met ouders, broers, zussen of kinderen, vragen over hun eigen leven, over patronen die steeds terugkomen, over een diep onverklaarbaar verdriet of het steeds vastlopen in bijvoorbeeld werksituaties. Vooral die vragen, die je al langer bezig houden, waar je misschien al van alles aan hebt proberen te doen, maar op een of andere manier niet verder mee komt.
Organisaties: Voor alle organisaties die met andere ogen willen kijken naar eigen organisatiethema’s. Opstellingen kunnen verhelderende en bevrijdende inzichten geven voor organisaties die met vragen bezig zijn over o.a. het stagneren van ontwikkeling en groei, uitblijven van resultaten, een onderhuids onbehagen, wie is hier de echte leider, steeds terugkerende conflicten en een cultuur van besluiteloosheid. Vooral die vragen, die u als organisatie al langer bezig houden en die u geprobeerd heeft op te lossen, maar waar u niet verder mee komt.
Wat is een opstelling?
Het praktische deel van een opstelling bestaat uit het fysiek opstellen van representanten voor familieleden of collega’s in een open ruimte en hen in contact te laten komen met deze opstelling. In een dergelijke opstelling verschijnen de verborgen dynamieken die zich afspelen binnen een familie of organisatie als vanzelf. Zo ontstaat meestal een herkenbaar beeld van de verhoudingen en loyaliteiten in het familie- en of organisatiesysteem. Eén van de bijzondere (en niet te verklaren) kenmerken van een opstelling is dat de representanten gevoelens en gedachten hebben die vaak nauw overeenkomen met degene die zij in de opstelling representeren. De verstoorde verhoudingen en verstoorde energieën worden zichtbaar en er ontstaat een zichtbaar en voelbaar patroon waarin de spanningsvelden tussen de leden zich openbaren. Een opstelling is een manier om hier inzicht in te krijgen en een stap te zetten in het herstellen van het evenwicht, zodat de energie weer kan stromen. Het onzichtbare wordt zichtbaar. Een natuurlijke manier om verder te ontwikkelen in de gewenste richting.
Hoe gaat dat?
Tijdens een opstelling kun je als deelnemer een actuele vraag of thema inbrengen, die voor jou speelt. De begeleider zal je vragen om uit de toeschouwers iemand aan te wijzen als representant voor jezelf en representanten voor één of enkele van je familieleden of mensen binnen de organisatie. Deze representanten worden met zorgvuldigheid door de inbrenger van de vraag in een open ruimte opgesteld.
De begeleider zal de opstelling leiden en laten ontwikkelen aan de hand van zijn professionele deskundigheid en ervaring in combinatie met de informatie die de representanten weergeven. Aldus ontvouwt zich een beeld waarin de dynamieken en verstrikkingen zichtbaar worden, die mogelijk verband houden met jouw vraag of thema. De oplossing ligt veelal in het beeld omsloten. De begeleider volgt de beweging van de familie of organisatiedynamiek en brengt veranderingen aan in de opstelling. Door de deelnemers letterlijk een andere plek in de ruimte in te laten nemen (verplaatsen) verandert de dynamiek en kunnen de mensen in het systeem gezonder functioneren. De begeleider laat helende uitspraken doen of brengt nieuwe zaken in de opstelling. De begeleider probeert hiermee het beeld compleet te maken, wat nog niet voltooid was of iets bijeen te brengen, wat gescheiden of verloren was. Deze beweging en dit beeld is voor de cliënt vaak al genoeg om het proces van heling zijn werk te laten doen om uiteindelijk los te komen van de emotionele verstrikkingen. Uiteindelijk kan de cliënt het nieuwe beeld en gevoel in zich opnemen en de oude persoonlijke werkelijkheid veranderen. Het doen van een opstelling is vaak het begin van een nieuw proces in het leven van de cliënt. Vanuit het accepteren van “dat-wat-er-is” en het oplossende element van een opstelling, kan er een diepe rust ontstaan voor zowel de inbrenger van de vraag als ook in de familie van herkomst en / of organisatie.
Als toeschouwer kun je van dichtbij waarnemen en ervaren wat er in verschillende opstellingen gebeurt. Dit heeft vaak een diepere werking en kan je inzicht geven in de dynamieken van je eigen familie van herkomst of organisatiesysteem.
Wat kun je ermee?
Een opstelling brengt verborgen dynamieken aan het licht die de bron kunnen zijn van belemmerende verstrikkingen. Dit zal leiden tot het oplossen van verstrikkingen. Hierdoor ontstaat er ruimte voor de persoon of organisatie om zich op een natuurlijke manier verder te ontwikkelen in de gewenste richting.
Wat levert het je op?
- Persoonlijke bewustwording
- Inzicht in de patronen en thema’s van jezelf, eigen gezin en gezin van herkomst
- Heling en veranderingen van gedrag op een dieper niveau
- Meer rust en ontspanning
- Balans
- Meer ruimte en vrijheid
Wat heb ik werk te bieden?
Er zijn verschillende mogelijkheden met betrekking tot opstellingen. Er wordt maatwerk geleverd. Dit is afhankelijk van de vraag van de klant.
- Individuele opstellingen en systemisch coachen
Ik kijk met jou samen naar jouw vraag, thema en doel en we zoeken naar eventuele systemische achtergronden die er mee te maken kunnen hebben. Vervolgens maak je een opstelling met voorwerpen die bepaalde personen of thema’s representeren. Dit kan een opstelling in de ruimte zijn met sjablonen, een opstelling met voorwerpen op tafel, of een opstelling in je verbeelding. Het is ook mogelijk te werken met gastrepresentanten.
Eén consult is meestal voldoende om weer beweging in je vraag of thema te creëren. Wanneer er gastrepresentanten uitgenodigd moeten worden dan zijn twee consulten nodig. Het kan zijn dat er een aantal coaching sessies nodig zijn als ondersteuning om te leren omgaan met de oplossing of het nieuwe inzicht. Het is ook mogelijk dat er systemisch veel speelt wat niet allemaal in één opstelling gedaan kan worden, dan is het belangrijk om het in stappen te doen. Er zal dan in overleg met jou een systemisch coaching traject met je worden besproken.
- Familieopstellingen avonden,
Deze avonden organiseer ik samen met een collega. Tijdens deze avonden kunnen 2 opstellingen worden gedaan. Voor meer informatie wil ik je verwijzen naar www.familieopstellingenleeuwarden.nl Daarnaast kun je op de pagina agenda (doorklik link maken) kijken voor meer informatie en data van de avonden.
- Organisatieopstellingen
Het is mogelijk om een organisatieopstelling in een incompany-setting te doen. Een directielid, een managementteam, een stafafdeling of een team in ontwikkeling wil een situatie onderzoeken of in het kader van hun ontwikkeltraject één of meer organisatieopstellingen doen. Om praktische of redenen van vertrouwelijkheid is een incompany-opstelling gewenst.
Voorafgaand is er altijd een intake gesprek over de vraagstelling en het doel. Van daaruit wordt gezien naar de gewenste en meest effectieve setting. Wie zijn erbij? Wat is de vraag of zijn de vragen? Waar wordt de opstelling gedaan? In overleg wordt bepaald hoeveel tijd uitgetrokken moet worden. De ervaring leert dat één tot twee dagdelen meestal voldoende zijn.
Er wordt gewerkt met representanten van buiten af, die geen relatie hebben met de organisatie. Ik neem eigen representanten mee. Deze komen uit mijn eigen netwerk. Informatie wordt vertrouwelijk behandeld. De representanten zijn niet bij het inleidende gesprek voor de opstelling aanwezig.
De effecten van een opstelling, zeker in een team, kunnen ingrijpend zijn. Tijdens de opstelling heb ik de rol als begeleider en ik kan dan niet adviseren en reageren op vragen. Na de opstelling is het goed om eerst de beelden even te laten bezinken. Hoe de inzichten uit de opstelling vertaald worden naar concreet handelen is een vertaalslag die aan de klant zelf is. Ik kan echter wel adviezen geven over de eventuele vervolgstappen, wanneer dit wenselijk is. Desgewenst is er na enkele weken een nagesprek met mij over de verkregen inzichten en daaruit mogelijk opgekomen nieuwe vragen.
Achtergrond theorieën over familie- en organisatieopstellingen
“Elke relatie is een reflectie van de relatie met jezelf.”
Principes
Bert Hellinger is de man die aan de wieg heeft gestaan van het opstellingenwerk, zoals wij dat nu kennen. Het belangrijkste uitgangspunt is dat mensen en organisaties altijd integraal worden beschouwd als een systeem. Iedereen maakt onderdeel uit van een systeem dat de familie van herkomst heet. Sommigen van ons maken ook onderdeel uit van een systeem dat wij een organisatie noemen. Samen met alle andere personen en elementen wordt een integraal systeem gevormd. Het opstellingenwerk van Bert Hellinger wordt daarom ook wel ”Systemisch Werk” genoemd.
Hellinger ontdekte in zijn werk 3 belangrijke principes die bepalend zijn voor de balans binnen een systeem. Wanneer één of meerdere van deze principes wordt geschonden ontstaat er een disbalans die extreem belemmerende verstrikkingen tot gevolg kunnen hebben. Deze principes luiden als volgt:
- Plek of binding
Iedereen die onderdeel uitmaakt van een systeem heeft recht op een plek. Dit gaat zover dat zelfs de mensen die niet meer fysiek aanwezig zijn nog steeds een plek hebben binnen het systeem. Om de balans binnen een familie of organisatie te bewaren is het van belang de plek van iedereen te erkennen.
- Volgorde (ordening)
Binnen ieder systeem, organisatie of familie, geldt voor de mensen binnen het systeem een bepaalde volgorde. Binnen een familie geldt dat de ouders voor de kinderen gaan en dat het oudste kind voor het jongere kind gaat. Binnen een organisatie ligt dat complexer, omdat hier naast leeftijd ook rang bepalend is voor de volgorde. Voor de balans binnen het systeem is het van belang dat degene die lager in orde is zich werkelijk kan voegen naar degene die hoger in de orde is.
- Geven en nemen
Binnen ieder systeem vindt uitwisseling plaats en er is daarom sprake van geven en nemen. In een optimale situatie zal het geven aan een ander resulteren in net iets meer teruggeven, waardoor een opwaartse spiraal ontstaat waarin men elkaar en de onderlinge relatie versterkt. Dit geldt zowel bij organisaties als binnen families. Het evenwicht tussen het geven en nemen is van belang voor zowel de balans binnen een organisatie als binnen een familie.
Familieopstellingen
Ons leven kent van jongs af aan vele systemen. Wij mensen komen voort uit onze huizen van herkomst: de familiesystemen van onze vader en moeder en de verbinding tussen die systemen. Wij groeien op en ontwikkelen ons in systemen met onze opvoeders, onze schoolklas, een team, een vereniging en weer later werken wij in systemen, zoals in organisaties. Binnen deze verschillende systemen leren en ontwikkelen wij ons. Ieder van deze levenssystemen heeft een eigen dynamisch krachtenveld, een zielstroom die ons op diep en vaak onbewust niveau beweegt.
Symptomen en klachten bij mensen
Binnen ieder familiesysteem kunnen bepaalde dynamieken aanwezig zijn die belemmerend zijn in het dagelijkse leven van een persoon die onderdeel uitmaakt van dit systeem. Evenals bij organisatie dynamieken zijn er hier tal van voorbeelden voorhanden waar mensen niet in hun kracht kunnen komen, in voortdurende strijd met hun omgeving leven of bijvoorbeeld overmatig zorgen voor anderen, ten koste van zichzelf. Een systemische benadering kan dan binnen zeer korte tijd de werkelijke oorzaak bloot leggen van de actuele en langslepende klachten en een krachtige impuls geven aan een effectief herstel.
De volgende klachten en of symptomen kunnen een aanwijzing vormen voor systemische verstrikkingen:
- angst
– voor de dood
– voor het leven
– voor binding
– voor verlating
– voor falen - emotionele klachten
- verdriet
- boosheid
- woede
- onzekerheid
- schuldgevoelens
- onbedoelde ruzies
- hechtingsproblemen
- eetproblemen
- slachtoffer van misbruik en grensoverschrijding
- verslavingen
- onduidelijke lichamelijke klachten
- psychische klachten
- gevoelens van minderwaardigheid en ontoereikendheid
- moeite zingeving
- het gevoel van “is dit alles wat er is”
- het plezier in het leven verloren
- midlife-problemen
Door middel van een familieopstelling worden verborgen dynamieken in een familiesysteem zichtbaar gemaakt. Verborgen dynamieken die er de oorzaak van kunnen zijn dat iemand zich niet volledig durft te tonen, moeite heeft om acties in daden om te zetten of overvallen wordt door heftige negatieve emoties.
Organisatieopstellingen
Organisaties zijn levende systemen, die een eigenheid hebben: een geschiedenis (een eigen verhaal), een cultuur, een gestructureerde vorm of inrichting, visie, missie, eigen normen en waarden, een taak, een doel en een bestemming. In organisaties draait de samenwerking van mensen rondom een taak. In organisaties zijn grote en sterke overdrachtsfenomenen aanwezig. Wat de directie in de overdracht ”neerzet”, bewust en onbewust, heeft grote impact op de organisatie en haar systemische werking als geheel.
Hoe bewegen mensen zich in organisaties op het grensvlak van organisatie thematiek en persoonlijke thematiek?
Inzicht in de onderstroom
Organisatieopstellingen zijn een snelle en intense manier om inzicht te krijgen in de dynamieken van een organisatiesysteem. Opstellingen laten zien wat er in de onderstroom van een organisatie speelt. Hoe de verhoudingen tussen afdelingen zijn of tussen verschillende managementlagen. Hoe de verhoudingen tussen organisatie, producten, klanten en visies liggen en vooral wat er aan mogelijk nog niet benut potentieel in het systeem aanwezig is.
Symptomen en klachten bij organisaties
Binnen een organisatie of team kunnen bepaalde dynamieken aanwezig zijn die belemmerend zijn voor de verdere ontwikkeling van de organisatie of een team. Er bestaan voorbeelden van organisaties die maar niet slagen om succesvol te zijn, afdelingen waar voortdurend onrust heerst of waar diverse bekwame managers stuklopen. Vaak maakt een benadering vanuit systemisch perspectief dan binnen zeer korte tijd zichtbaar wat er zich werkelijk afspeelt en wordt daarmee een krachtige impuls gegeven aan een duurzaam oplossingsproces.
De volgende dynamieken kunnen symptomen zijn van belangrijke systemische verstrikkingen binnen organisaties:
Management
- onduidelijkheid in het leiderschap
- het structureel onvoldoende bereiken van doelen
- strijd tussen verschillende afdelingen en subgroepen binnen de organisatie
- het voortleven van oud zeer en andere historische belemmeringen
- onduidelijkheid over verantwoordelijkheden
- algemene behoefte aan meer daadkracht
- herhaling van dezelfde problematiek, ongeacht wisselingen van leider
Persoonlijk leiderschap
- onzekerheid over positie en ambitie
- moeilijk beslissingen kunnen nemen binnen de eigen werksituatie
- persoonlijke belemmeringen
- conflicten op het werk
- onduidelijkheid over verantwoordelijkheden
- herhaling van dezelfde problematiek, ongeacht wisselingen van leider
Door middel van een opstelling worden verborgen dynamieken binnen organisaties in een zeer kort tijdsbestek zichtbaar gemaakt. Onder professionele begeleiding zijn interventies mogelijk die sterk bijdragen tot de oplossing van een aanwezige verstrikking.